donderdag 28 november 2013

Bull Nederland in de 1960er


Over Bull Nederland N.V.

Opgericht op 29 September 2007 

Beheerder Jos - Vrijheid van Mening
 
Beschrijving: 

De Vliegtuigstraat (26, nu 1059 CL) bevindt zich in het geïsoleerde gebied De Schinkel achter de sluizen van Het Nieuwe Meer.


Branche Automatisering
Adres Vliegtuigstraat 26 (oud)
Plaats Amsterdam

Het Gebouw:
Het gebouw was laag met een verdieping waaraan een hal voor machinebouw (ponskaartmachines). Niet erg representatief voor een gerenommeerd bedrijf. Maar het was dan ook pionierswerk.

De aan te treffen mensen:
In mijn eerste betrekking 1964 kwam ik als jongmens voornamelijk tussen ouderen te zitten wat de volgende reden heeft. Het geval is namelijk dat dit het startjaar is geweest van de algemene elektronische bedrijfsautomatisering (veel grotere dimensie van die van de invoering der Hollerith-machines) in den lande waardoor veelal mannen (geen vrouwen nog) hun geluk gingen beproeven in deze nieuwe beroepscategorie, een magisch woord dat menigeen angst bezorgt: automatisering!
Hun ambitie was navenant.

Bull Nederland:

De Bull Nederland was een filiaal van het Franse bedrijf Compagnie des Machines Bull, indirect op instigatie van de president De Gaulle opgericht om de État de France na(aast) de Verenigde Staten prestige te verschaffen zelf de ontwikkeling in computertechnologie ter hand te nemen. Het spel bleek van korte duur te zijn daar op 12 november 1964 te Parijs overeenstemming werd verkregen tot samenwerking met het Amerikaanse General Electric.
De nieuwe naam luidde dientengevolge Bull-General Electric.

De collegae:
Zoals gezegd, ambitieuze wat oudere mannen van in de dertig. De gesprekken waren er ook naar: een dagelijks elkaar de loef afsteken en met de schijnintelligentie te koop lopen. Ieder deed aan publicity voor zichzelf, sloeg zich op de borst, men voerde een artificiële zakelijke toon en lag op de loer met triviale debatingstechniek overwinninkjes te behalen om daarvan op luide toon gewag te doen. Een normaal café gaat het met alcohol evenzo maar dan is het nog een spel. Hier was het hanengedrag bloedernstig. Ik keek ernaar en zweeg veelal. Waar was ik terechtgekomen?
Stomverbaasd werd ik bij te wonen dat een Joodse jongen openlijk werd geprezen om zijn intelligentie. Maar waren wij niet allen intelligent?

De lessen:
Vlak na de indiensttreding moesten wij (wat mij nimmer tijdens de sollicitatie is meegedeeld
geworden) dagelijks afreizen naar het hoofdkantoor van de Nederlandse Spoorwegen te Utrecht (nu leegstand, vanuit de trein te zien) alwaar de Bull een cursus gaf voor de aankomende programmeurs. Wij, zelf Bullmedewerkers, mochten daarbij aanschuiven en we zagen ook andere jongeren van heinde en verre (zelfs de provincie) de lessen volgen. Deze instructies waren oersaai. De ambitieuze reeds gevorderde programmeurs die promotie hadden gemaakt om les te geven hadden natuurlijk niet de capaciteit voor didactiek. Want zoals later bij vele anderen zou blijken is een enghartige kennisopbouw van slechts computertechniek een schending van de volwassen ontwikkeling van de menselijke geest zodat het fraaie woord NERD hiervoor geformeerd werd. Een bijwonen van de les was dan ook slaap-verwekkend wat zich herhaalde toen in begin 1965 ten huize van de Bull de cursus Cobol werd gegeven waarin ikzelf nog niet geprogrammeerd heb. Deze c-taal bestaat nog altijd en is eigenlijk bedoeld om niet-wiskundig aangelegde mensen toch werkzaam te laten zijn in de automatisering.

De medewerkers praatten de ganse dag ongegeneerd.
Men vond dit nodig ervaringen uit te wisselen teneinde de efficiency te bevorderen, immers niet ieder individu hoefde alles opnieuw uit te vinden. Maar als iemand bij voortduring praat over de Supermarine Spitfire (1938) wordt je wel moe. Ook hier je goed voordoen.



De ethiek:
Zo kwam ooit eens de ethiek van het beroep ter sprake. Men dient te beseffen dat de programma's die geschreven werden van boekhoudkundige aard waren. Een jongmens ging zelfs een cursus boekhouden volgen tot ons groter walging, zeggend dat hij nog niet het verschil tussen debet en credit wist!
Maar... als een boekhoudkundige afdeling van welk bedrijf dan ook "geautomatiseerd" is dan zij toch minder personeel nodig en zouden er toch ontslagen vallen?
Met andere woorden: Werkten wij dan in feite niet aan de ondergang van andere werknemers?

Sommigen hadden hierop een stevig antwoord gevonden, dus ze hadden erover nagedacht.
De automatisering rukte op vanaf 1964 en dit proces was onomkeerbaar.

Doch zonder mij want mijn onbehagen groeide met de dag. En dit was wederzijds van de bedrijfs-leiding die voelde (na informatie te hebben ingewonnen) dat ik onverschillig geworden was. Na vier maanden hield ik het voor gezien en nam ik afscheid in onmin.

De collegae hadden niet minder schuld met hun hoogmoed maar wie weet wat voor carrière
die nog gemaakt hebben.

In een Amsterdams café Koekenbier sprak ik toevallig 'n toen nog aldaar werkzaam persoon die mij discreet meedeelde dat na mijn vertrek er grondige mutaties onder de leiding hebben plaatsgevonden. Was ik dus niet de enige die gevoeld heeft dat er iets niet lekkers zat in die volière? Net als met alles is alle begin moeilijk.

Ooit een tiental jaren later te Amersfoort in het General Electric-gebouw zag ik op het medewerkersbord nog de Franse naam staan van een zekere chef die het ver geschopt moet hebben. Deze is uitzonderingsgewijs een zachtaardig en minzaam mens geweest.

De Gamma 30 (en 10):  
De Gamma 30:
De computer waarover het ging had de naam Gamma 30. Regelinstructies met afkortingen van Franse namen, de later uitgereikte documentatie was ook in het Frans maar een handboek van programmeertechniek in vers Nederlands. Vergeleken met nu was dit apparaat, dat ik ooit
eens in een Franse film heb gezien, ondanks zijn forse afmeting een ware slak: elke regelinstructie vergde 30 milliseconden.








De Gamma 30 was van een 6-bits (één bite) hardwarestructure, en hiervan ook nog meerdere bites buiten gebruik. De reden kan zijn dat het kettinglint van de printer deze tekens niet bevatte.

Er waren conversietabellen voor Telexcode numeriek en alfabetisch naar Gamma 30-code.


Zo is het een tijdlang usance geweest met wiskundige kunstjes en trucjes zo economisch mogelijk te programmeren. Voor vermenigvuldigingen van twee getallen kleiner dan honderd was een eenvoudig optel- en aftrekprogramma beschikbaar wat tijd bespaart vergeleken met de uitvoering van het grote floating point software. Maar in mijn tijd kwam men van geniale knutsels terug aangezien na ontslag van 'n programmeur zijn opvolger er geen touw meer aan kon vastknopen zodat men liever méér regels ging benutten als de sequentie maar doorzichtig bleef.




Het concept, dat regel voor regel moest worden geponst werd des nachts de Gamma 30 ingevoerd voor transpositie in de machinetaal - een somtijds langdurig voortvaren. De morgen daarop ontving de programmeur de uitdraai met door het omzettingsprogramma vervaardigde commentaar van fouten tegen de logica. Na correctie idem totdat de werking van het programma voldeed aan de wens. Men kon ook zelf ingrijpen ponskaarten in machinetaal te vervaardigen en die in het pakket op de juiste plaats in te voegen. Dit was veeleer voor de ervarenen (of noem ze beroepsdwazen) die de ponscodes met de vingers op het ponsapparaat notabene uitwendig kenden!

Ook was aanwezig een kleiner type computer Gamma 10. Deze werd uitsluitend met machinetaal geprogrammeerd. Daarnaast werden Hollerithmachines in de fabriekshal nog gemaakt alwaar ik meermaals zag lesgeven in de opzet van talloze stekkertjes op het elektronische priktableau. Maar met eerstgenoemde Gamma 10 heb ik niet gewerkt.

Het was gewoonte twee nachten mee te draaien in de centrale computerhal. Zo konden de leerling-programmeurs zien hoe de nachtelijke verwerking van gegevens geschiedde. De kast van de Gamma 30 was groot. Deed men de achterdeur open dan was de Centrale Unit te zien
met het vlechtwerk van (binaire) magnetische ringetjes om stroomdraden, wat nu verwerkt is in een chip.

Het tableau (of nu touchscreen nu genoemd) van de computer bevatte vele lampjes die overeenkwamen met de bits van de regelinstructies. Bij een incident kon de uitvoerder met enige achtergrondkennis het verwerkingsproces wederom op gang brengen door de fout te zoeken. Dit kon zijn vanwege een minuscuul stofje op de magnetische band waarna een hierdoor veroorzaakt nogal onlogisch teken zichtbaar te maken was en als dit zou voorkomen midden in een alfanumeriek gegeven dan was dit handmatig te corrigeren in een goed of zomaar teken. Niemand die daar later op let. Maar zou het midden in een cijferreeks geweest zijn dan moest men de elektronische verwerking spijtigerwijs afbreken. De banden waren weliswaar geplaatst in stofvrije kasten maar stof was overal. Het tableau was onmisbaar om als gevolg van een programmeerfout een loup te doorbreken en om papierverspilling te stoppen.

Onderhoud van de Gamma 30 werd ook onder meer gedaan met behulp van een stofzuiger.

De Gamma 10:
De kast werd in de fabriek geconstrueerd. Het elektrisch plateau met stekkertjes werd met de hand ingesteld. Philips kocht een Gamma 10, niet om na te maken maar eerder voor eigen gebruik.

Leidinggevenden en Personeel:
Directie:
De heer W.P. van Duyl.
Deze berichtte op 8 december 1964 de fusie van de Compagnie des Machines Bull met het Amerikaanse General Electric.

Personeelszaken:

De heer Paternotte.
Deze complimenteerde mij op de chique school St.-Ignatiuscollege gezeten te hebben.

Maatschappelijk Werk:
Mevrouw B.C. ten Rouwelaar, innemende vrouw, die ik gesproken heb over mijn werkzame tijd aldaar. Zij is in 1987 overleden op 60-jarige leeftijd.

Leiding Systeemanalisten:
NN, maar herinner mij dat continuerenderwijs een bord met "Niet Storen" aan de deur hing!
De heer Marchand/Marchant, een integere man, werkte in later jaren bij de Honeywel Bull  te Amersfoort.

Leiding programmeurs:
De heer Dirks, lettend op de kleinste kleinigheden als bureau stofvrij achterlaten. Duidelijk een figuur die in de automatisering een carrièreperspectief zag.

Programmeurs:
De heer Ero, zeer ervaren, met wie ik nauw samenwerkte. Was dienstplichtig in Nederlands Nieuw-Guinea geweest.
Een dertiger, gelukszoeker, van de Zeevaartschool die bij De Nederlanden van 1870 gewerkt heeft.
En vele anderen uit alle mogelijke beroepen en bedrijven afkomstig, een grote toekomst verwachtend.

Niet-personeel:
Een programmeur uit het oosten van het land met hinderlijk knauwaccent en luide toon. Forse man met volwassen kop. Eigenlijk een klant die aldaar studeerde en werkte voor zijn baas de heer Laarmans. Deze belde hij dan ook driemaal daags. Aldus moesten wij zijn luide gesprekken nodeloos aanhoren wat leidde tot ergernis. De naam Laarmans (met accent op de dubbelgesloten aa) vergeet ik nooit meer.


Discretie:
Het pionierswerk is verbluffend geweest doch lang geleden. Voor dit historisch tijdsdocument acht ik mij derhalve ontheven van de verplichting zaken in het bedrijf niet aan derden bekend te maken.
 
Nog iets Wetenswaardig en Bronnen:
Vervoer:
Ik ging per fiets, dagelijks langs de prachtige Stadionkade.

Nu was in die tijd al, U zult het niet geloven, bezwaar en actie tegen het autoverkeer in Amsterdam! Dit bracht enige Amsterdammers op de idee de auto te laten parkeren bij het Olympisch Stadion en dan per (rondvaart-)boot richtig binnenstad te varen.
Enorme media-publiciteit natuurlijk en de eerste keer waren de boten stampvol met journalisten en invloedrijke figuren uit het bedrijfsleven. Doch na enige dagen en de daaropvolgende drie maanden van de proef zag ik niet meer dan drie doorzetters de dagelijkse trip volbrengen. Dan stierf dit lumineuze idee een zachte dood.

Wij kregen elke dag een Davitamon bij de koffie. Sommigen wierpen de pil met een welgemikte boog de prullenbak in.

Bronnen:
Wikipedia
Wikipédia (Frans)
Hollerith - Joden die verbitterd zijn over het gebruik (of misbruik).


Bijgewerkt 4-10-2004, 30-11-2013



Contact: mailto: jaheit59@xs4all.nl

2 opmerkingen:

  1. Automatisering doet werkgelegenheid verdwijnen
    17 jan 2013, 23:10

    Nog altijd, tot in 2012, speelt een verlies aan werkgelegenheid door automatisering!
    Dit begon al begin zestiger, zoals beschreven in deze Bull-Hyves.


    Loonongelijkheid in Nederland stijgt - CPB 10-12-2012 Adobe/PDF document p.10.


    SARA koopt Bull-supercomputer
    13 nov 2012, 14:54

    De begroting is 10 miljoen.
    Zuinige koeling.

    Tweakers 12-11-2012

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Bert Veerman
    ·
    Volgen
    Woont in: Dordrecht Bij gewerkt op 2 jr

    Dat was in juli 1965, ik zal het nooit vergeten, bij de fabrikant van computerapparatuur Bull General Electric aan de Vliegtuigstraat (Schinkel) in Amsterdam. Ze hadden werkstudenten nodig om de verhuuradministratie van hun computers en randapparatuur te digitaliseren, die hadden ze alleen nog maar op papier, en ze vonden het kennelijk wel passend om die over te brengen op ponskaarten. Wij moesten van elk contract alle bijzonderheden overbrengen op grote vellen papier, per contract één vel, met vakjes om te vullen met cijfercodes die de klant, het type apparaat en de looptijd en zo voorstelden. Daarna zetten ponstypistes in de naastgelegen ruimte die cijfervellen met veel kabaal over op ponskaarten. Een grote klant was de Apeldoornse apparatenfabriek ACEC ("Ateliers de Constructions Électriques de Charleroi") weet ik nog.

    Ter introductie kregen we een rondleiding, met als hoogtepunt: een korte blik via de stofdichte glazen deuren op de grote ruimte met het mainframe!

    Hier had ik jaren naar uitgezien. Dit wonder, deze belofte voor de toekomst kende ik voornamelijk via foto's in het middelbare scholieren-wiskundeblaadje Pythagoras en educatieve brochures van Philips.

    Adembenemend. Het personeel was te onderscheiden in programmeurs en gewone werknemers. In de lunchpauze was het onderscheid tussen beide categorieën duidelijk te zien: de programmeurs zaten de hele tijd te schaken, en de anderen de hele tijd te kaarten.

    Ik was er van overtuigd dat die techniek de toekomst had, en dat mijn kinderen in de toekomst geen lezen en rekenen meer zouden krijgen op de lagere school, maar programmeren. Elk gezin zou zijn eigen computer hebben, en nog in 1979 dacht ik bij de zoektocht naar een koophuis: behalve de kinderkamers moeten we ook nog een extra kamer hebben om de computer neer te zetten, dat zou wel nodig zijn voor die verzameling koelkasten! (Denk aan machines zoals de PDP 9 of 11). Tja, benul van de technologische ontwikkelingen had ik niet.

    Echt zelf aan de slag kon ik in 1977, toen de kliniek waar ik in opleiding was ter gelegenheid van de aanschaf van een PDP 9 alle werknemers in de gelegenheid stelde een cursus Fortran 4 te volgen, aan de VU. Nou, ik was één van de weinigen die dat met beide handen aangreep. Ik bracht er niet veel van terecht tussen het aanstormend talent van jonge techneuten. Ik zie nog dat akelige scherm vol groene lettertjes met het oordeel "error count overflow" na het voltooien van mijn programmaatje.

    Maar toch heb ik er wel wat aan gehad tijdens mijn opleiding tot neuroloog. We werkten inmiddels met een PDP 11, onder andere voor frequentieanalyse van EEG's. Niks moeilijks met fourieranalyses hoor, gewoon nuldoorgangen tellen, simpel en effectief. Toen ik eens de computeranalyse van een elektro-encefalogram (EEG) niet vertrouwde waarschuwde ik de programmeur dat daar en daar misschien een foutje in het programma zat. Mijn reputatie bij de goeie man kon niet meer stuk. Ja ja jongens, Opa vertelt, jullie kunnen trots zijn.
    3,8K weergaven65 upvotes weergeven

    BeantwoordenVerwijderen